Пачынаючы з 2021 года вучонымі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі праводзіцца навуковая работа па ацэнцы сучаснага стану папуляцый мядзведзя, рысі, барсука з наступнай распрацоўкай планаў кіравання папуляцыямі названых відаў дзікіх жывёл.
Так, у 2023 годзе колькасць рысі еўрапейскай склала 1315 асобін, і ў цэлым у рэспубліцы адзначаецца станоўчы трэнд змянення колькасці гэтага віду.
Улік колькасць рысі ажыццяўляецца карыстальнікамі паляўнічых угоддзяў сістэмы Кіраўніцтва справамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, Міністэрства лясной гаспадаркі, Рэспубліканскага дзяржаўна-грамадскага аб’яднання «Беларускае таварыства паляўнічых і рыбаловаў», Міністэрства па надзвычайных сітуацыях, іншымі карыстальнікамі ў адпаведнасці з парадкам і тэхналогіяй яго правядзення, вызначанымі. па ўліку колькасці рысі еўрапейскай ва ўмовах Беларусі, распрацаваным дзяржаўным навукова вытворчым аб’яднаннем “Навукова-практычны цэнтр НАН Беларусі па біярэсурсах” і зацверджаным Генеральным дырэктарам ДНВА “НПЦ НАН Беларусі па біярэсурсах” А.І.Чайкоўскім 29 лістапада 2019 г.
Дадатны трэнд змянення колькасці рысі еўрапейскай, які склаўся ў цэлым па рэспубліцы, з’яўляецца падставай для перагляду ў 2025 годзе катэгорыі нацыянальнай прыродаахоўнай значнасці віду – зніжэнне з II катэгорыі да IV катэгорыі нацыянальнай прыродаахоўнай значнасці (пры падрыхтоўцы 5-га выдання Чырвонай кнігі Рэспублікі Беларусь і зацвярджэнні Міністэрстваў. і аховы навакольнага асяроддзя новага спісу рэдкіх і якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь відаў дзікіх жывёл, якія ўключаюцца ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь).
Разам з тым, у сувязі са зменлівай і невялікай колькасцю рысі, якая не дасягнула аптымальнай колькасці (1520 асобін) і якая засяляе не ўсе прыдатныя месцапражыванні, адсутнічаюць падставы для выключэння рысі са спісу рэдкіх і змешчаных пад пагрозай знікнення на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь відаў дзікіх жывёл, якія ўключаюцца. у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь, устаноўленага пастановай Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь ад 9 чэрвеня 2014 г. № 26.
Колькасць мядзведзя ў 2023 годзе склала 700 асобін і распаўсюджванне яго па тэрыторыі рэспублікі не раўнамернае.Разам з тым дадзеныя колькасці засноўваюцца на анкетным метадзе ўліку, які мяркуе вялікія хібнасці і выкарыстоўваецца для выяўлення на пачатковым этапе асноўных месцаў знаходжання мядзведзя з наступным улікам метадамі вясновага траплення і прамога падліку на аўсах.
У сувязі з чым, казаць аб тым, што колькасць названага віду дасягнула свайго аптымальнага значэння, пры якім забяспечвалася б захаванне віду ў доўгатэрміновай перспектыве – няма падстаў.У той жа час, у сукупнасці з біялогіяй самога віду (мінімальны і павольны рост узнаўлення), на жаль, захоўваюць сваю актуальнасць і асноўныя пагрозы, якія аказваюць негатыўны ўплыў на стан (колькасць) папуляцыі мядзведзя: асенне-зімовае паляванне на пушных звяроў і капытных, асабліва загоннае паляванне з выкарыстаннем сабак, якое прыводзіць да ўзняцця мядзведзяў з бярлогі і гібелі дзіцянят.
У лістападзе 2023 года дзяржаўным навукова вытворчым аб’яднаннем “Навукова-практычны цэнтр НАН Беларусі па біярэсурсах” распрацаваны і зацверджаны Метадычныя рэкамендацыі па ўліку колькасці бурага мядзведзя ў Рэспубліцы Беларусь, якія будуць выкарыстоўвацца карыстальнікамі паляўнічых угоддзяў для ўліку названай дзікай жывёлы пачынаючы з 2024 года.
Колькасць барсука ў Рэспубліцы Беларусь у 2023 годзе ацэнена на аснове анкетнага апытання і даных, атрыманых з большасці адміністрацыйных раёнаў краін і складае каля 2307 асобін.
Як і ў папярэднія гады, найбольшая колькасць барсука выяўлена ў Віцебскай вобласці, дзе сканцэнтравана 56 працэнтаў беларускай папуляцыі гэтага віду. На астатняй тэрыторыі краіны адзначаецца раўнамернае размеркаванне яго колькасці (4 – 14%). Пры гэтым шчыльнасць беларускай папуляцыі барсука і распаўсюджвання жылых паселішчаў адна з самых нізкіх у арэале віду.
Разам з тым, атрыманыя даныя ўказваюць на значнае паляпшэнне стану папуляцыі барсука ў Беларусі за апошнія гады – павелічэнне ўзроўню колькасці, ёсць фрагменты з поўным асваеннем барсуком экалагічнай ёмістасці. Але ў цэлым яна ўсё яшчэ знаходзіцца ва ўразлівым стане: барсук адсутнічае на значнай частцы краіны, лакальныя папуляцыі барсука прыкладна ў 30% карыстальнікаў знаходзяцца ў дэпрэсіўным стане, і ў 16% ад усіх гаспадарак устаноўлена знаходжанне барсука ў вельмі пагрозлівым стане.
У сувязі са зменлівай і невялікай колькасцю барсука, а таксама з яго адсутнасцю на прыдатных месцапражываннях, немэтазгодна выключаць названы від з Чырвонай кнігі Рэспублікі Беларусь.Нацыянальнай акадэміяй навук Беларусі прапанавана ўключыць яго ў наступнае выданне з паніжэннем яго ахоўнага статуса са ІІ катэгорыі да ІV катэгорыі.
Адначасова адзначаем, што ў апошні час пачасціліся сустрэчы мядзведзяў з людзьмі. Гэта звязана не толькі з павелічэннем яго колькасці, але і з тым, што чалавек усё больш забірае тэрыторыі, якая раней належала дзікай жывёле.
Для мэт урэгулявання сітуацый, звязаных з выяўленнем (выяўленнем) дзікай жывёлы, якая можа ўяўляць пагрозу жыццю і здароўю людзей або знаходзіцца ў гаротным становішчы, у рэспубліцы пры мясцовых выканаўчых і распарадчых органах (базавага ўзроўню) створаны камісіі па аказанні дапамогі дзікай жывёле.
Прадстаўнікі камісіі выязджаюць на месца выяўлення (выяўлення) дзікай жывёлы і зыходзячы з існуючай сітуацыі прымаюць адно з наступных рашэнняў адносна дзікай жывёлы:
- аб адлове дзікай жывёлы. Адлоўленая дзікая жывёла можа быць перададзена на ўтрыманне фізічнай асобе, у тым ліку індывідуальнаму прадпрымальніку, або юрыдычнай асобе з іх згоды або выпушчана ў натуральнае асяроддзе пасялення;
- аб здабычы дзікай жывёлы. Дзікае жывёла можа быць здабыта ў выпадку, калі яно ўяўляе пагрозу жыццю і здароўю грамадзян або мае траўмы, несумяшчальныя з жыццём.
Рашэнне афармляецца актам аб выяўленні (выяўленні) дзікай жывёлы і з’яўляецца падставай для прыняцця мер рэагавання.
Такім чынам, мясцовы выканаўчы і распарадчы орган абавязаны прыняць неабходныя меры рэагавання для ўстаранення магчымай пагрозы жыццю і здароўю грамадзян, звязанай з паводзінамі дзікай жывёлы, а таксама па аказанні ёй дапамогі.
