Міф аб тым, што землі нашай краіны бедныя карыснымі выкапнямі, даўно адышоў у нябыт. Сёння вядома напэўна: у нас ёсць не толькі калійныя солі, пяскі, кааліны, гліна, даламіт, мел, але і базальты, туфы і шматлікае іншае. У Беларусі выяўлена каля 50 розных відаў карысных выкапняў, а агульная колькасць радовішчаў перавышае 14 тысяч. Сёння вырашаецца важная задача па імпартазамяшчэнні сыравіны айчыннай там, дзе гэта мае эканамічную мэтазгоднасць. Пра асаблівасці гэтай працы і пра таямніцы, якія захоўваюць беларускія нетры, «Р» даведвалася ў начальніка галоўнага ўпраўлення прыродных рэсурсаў Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Васіля Колба.
Пяскі – у працы
– Васіль Юр’евіч, сёння, улічваючы знешнія выклікі, пытанне імпартазамяшчэння сыравіны ў Беларусі дастаткова актуальнае. Раней адзначалася, што шэраг дзяржорганаў і прадпрыемстваў пачалі праводзіць маштабную работу па скарачэнні імпарту мінеральнай сыравіны і максімальным выкарыстанні ўласнай. Як можна ацаніць вынікі 2023-га ў гэтым напрамку?
– Сапраўды, сёння на многіх прадпрыемствах краіны стратэгія ў частцы выкарыстання мінеральнай сыравіны змянілася. Па шэрагу напрамкаў ужо арганізавана работа па павелічэнні яго здабычы, пераглядаюцца падыходы па тэхналогіі ўзбагачэння карысных выкапняў. І гэта пры тым, што яшчэ год таму праца некаторых прадпрыемстваў базіравалася толькі на імпартнай сыравіне.
Мінпрыроды на працягу 2023-га сумесна з зацікаўленымі ведамствамі і арганізацыямі распрацавала каля 15 прапаноў па развіццю мінеральна-сыравіннай базы. Гэтыя падыходы дадуць магчымасць не толькі значна скараціць аб’ём імпарту карысных выкапняў, якія ёсць у краіне, у ліку якіх пяскі, кааліны, гліна, даламіт, мел, базальты, але і павысіць эфектыўнасць дзеючых вытворчасцей па здабычы і першаснай перапрацоўцы сыравіны.
Што да ўводу ў распрацоўку многіх новых радовішчаў, тут ёсць стрымліваючыя фактары. Адзін з іх – невысокая эканамічная эфектыўнасць асваення радовішчаў з-за якасці сыравіны, якая саступае імпартуемаму, другі – складаныя горна-геалагічныя ўмовы распрацоўкі. Тым не менш праца па імпартазамяшчэнні працягваецца.
Прааналізаваўшы аператыўную інфармацыю, можна адзначыць, што ў параўнанні з 2022 годам назіраецца павелічэнне здабычы калійных соляў на 170,4 працэнта, шклянога пяску прадпрыемствам ААТ “Гомельшкло” на 115 працэнтаў, будаўнічага каменя РУВП “Граніт” амаль на 113 працэнтаў і КПРСУП “Гомель” на 154 працэнты, мелу і мергеля, якія выкарыстоўваюцца для вытворчасці цэменту арганізацыямі Беларускай цэментнай кампаніі, на 103,7 працэнта.
На многіх прадпрыемствах краіны стратэгія ў частцы выкарыстання мінеральнай сыравіны змянілася.
– Вопыт якіх прадпрыемстваў краіны ў частцы сыравіннага імпартазамяшчэння можна назваць асабліва ўдалым?
– У верхняй частцы спісу – арганізацыі Міністэрства прамысловасці, якімі праводзіцца мэтанакіраваная праца, у прыватнасці па павелічэнні долі айчыннага кварцавага пяску ў вытворчасці ліцейных вырабаў. Так, ААТ “Асіповіцкі завод аўтамабільных агрэгатаў” са жніўня 2022-га поўнасцю перайшло на айчынную сыравіну, выкарыстаўшы звыш 500 тон пяскоў за гэты перыяд. Філіялам ЗАТ “Атлант” Баранавіцкага станкабудаўнічага завода ў 2022 годзе завершаны выпрабаванні і поўны пераход на выкарыстанне гэтай сыравіны фармовачнай вытворчасці Філіял “Гомельскі ГАК” ААТ “Гомельшкло”. Толькі за 2023 год было перапрацавана больш за 4,4 тысячы тон. Знізіліся долі імпартуемага пяску ў ААТ “МТЗ” і ААТ “МАЗ” да 12 (6,4 тысячы тон) і 30 працэнтаў (4,5 тысячы тон) адпаведна.
Скарачаецца выкарыстанне імпартнага пяску, які выкарыстоўваецца пры здабычы нафты. А гэта 70 – 80 тысяч тон у год. РУП «Вытворчае аб’яднанне «Беларуснафта» пачало засваенне радовішча пяску Хаціслаўскае Заходняе ў Маларыцкім раёне. Таксама ў 2023-м ААТ “Гарынскі КСМ” уведзена ў распрацоўку радовішча тугаплаўкіх глін Гарадное Столінскага раёна з арганізацыяй селектыўнай здабычы для атрымання больш якаснай сыравіны, неабходнай для вытворчасці керамічнай прадукцыі, у прыватнасці, ААТ “Керамін”.
Сёння і на перспектыву
– Якія карысныя выкапні сёння ў цэлым у працы ў беларускіх геолагаў? Ці выкананы планы па іх разведцы і здабычы за мінулы год?
– У 2023-м у адпаведнасці з Дзяржаўнай праграмай «Ахова навакольнага асяроддзя і ўстойлівае выкарыстанне прыродных рэсурсаў» на 2021 – 2025 гады былі выкананы ўсе паказчыкі па прыростах карысных выкапняў. У прыватнасці, мы прыраслі нафтай, базальтамі, пяскамі.
У 2023 годзе ў адпаведнасці з Дзяржаўнай праграмай “Ахова навакольнага асяроддзя і ўстойлівае выкарыстанне прыродных рэсурсаў” на 2021 – 2025 гады былі выкананы ўсе паказчыкі па прыростах карысных выкапняў.
ФОТА ДАР’І ТЫТОВАЙ
Так, у паўночнай частцы Заходняга ўчастка радовішча Слабада Мінскага раёна атрыманы прырост запасаў сілікатных пяскоў 7,2 мільёна тон, базальтаў на радовішчы Навадворскае Пінскага раёна – 54,5 мільёна тон. Таксама падчас пошукавых работ ацэнены рэсурсы базальтаў на выяўленых Пінскай і Іванавіцкай плошчах у колькасці 648 мільёнаў тон і нафты на Жуковіцкай структуры – 457 тысяч тон.
Што да здабычы карысных выкапняў, то, паводле аператыўных даных, мы назіраем павелічэнне ў гэтым напрамку. Прадпрыемствамі выпрацоўваліся адпаведныя стратэгіі. Як прыклад – РУП “ВА “Беларуснафта”, якое ў адпаведнасці са стратэгіяй развіцця нафтахімічнага комплексу да 2030 года дасягнула ў мінулым годзе рэкорднай здабычы нафты ў аб’ёме 1,87 мільёна тон, што на 103 працэнты вышэй за паказчык 2022-га.
– Па даручэнні Урада Мінпрыроды сумесна з зацікаўленымі сфармавала пералік патэнцыйных радовішчаў, перспектыўных для распрацоўкі. Якія з іх увайшлі ў дакумент?
– Сапраўды, у пачатку мінулага года намі праводзіўся аналіз найбольш запатрабаваных напрамкаў разведкі і давывучэння карысных выкапняў. Па выніках гэтай работы распараджэннем № 92р Прэм’ер-міністра Рамана Галоўчанкі вызначаны Пералік радовішчаў для новай распрацоўкі, які ўключае радовішчы гіпсу і ангідрыту Брынеўскае, каменнай солі Кустаўніцкае, фасфарытаў Мсціслаўскае, давсоніт-баксітавых руд Заазёрнае, базальтаў і базальтаў кааліну Сітніца. Вызначаны пералік работ па давывучэнні гэтых аб’ектаў да 2025-га.
У мінулым годзе завершана дэталёвая разведка радовішча базальтаў Навадворскае і складзена тэхніка-эканамічнае абгрунтаванне распрацоўкі радовішча. Таксама вядуцца тэхналагічныя выпрабаванні проб бентанітавых глін радовішча Астражанскае і каалінаў радовішчы Сітніца як у профільных навуковых лабараторыях Беларусі, так і непасрэдна на прамысловых прадпрыемствах.
Работы па астатніх радовішчах будуць праведзены ў 2024 – 2025 гадах.
— Ці ёсць сёння неабходнасць удасканалення тэхнічнай і тэхналагічнай базы геолагаразведкі?
– Удасканаленне матэрыяльна-тэхнічнай базы геолагаразведачных прадпрыемстваў, як і любых іншых прадпрыемстваў, – працэс бесперапынны. Ён садзейнічае скарачэнню фінансавых затрат на гэтыя работы, іх паскарэнню і павышэнню якасці. Так, напрыклад, пры падтрымцы Прэзідэнта дзяржаўным прадпрыемствам “НПЦ па геалогіі” з 2022-га праводзіцца мадэрнізацыя матэрыяльна-тэхнічнай базы – закуплена 20 адзінак сучаснай тэхнікі і абсталявання. Акрамя таго, можна адзначыць тры свідравыя ўстаноўкі на шасі КАМАЗ, а таксама вузлы для мадэрнізацыі ўжо наяўных свідравых установак. У бягучым годзе таксама прадугледжана набыццё сучаснай тэхнікі і абсталявання.
Мяняем на айчыннае
— Якія сыравінныя рэсурсы нашых прадпрыемстваў на перспектыву, на вашую думку, можна і трэба замясціць беларускай сыравінай?
– Нягледзячы на развітую сыравінную базу па такіх найважнейшых карысных выкапняў, як каалін, кварцавыя пяскі, гліны, гіпс, даламіт, мел, базальты, усё ж адзначаецца ўстойлівы імпарт. Лічым, што існуючыя радовішчы гэтых карысных выкапняў у Беларусі перспектыўныя ў плане імпартазамяшчэння. І праца ў гэтым напрамку працягваецца.
У першую чаргу можна казаць аб патэнцыйным пераходзе на айчынную сыравіну прадпрыемстваў, якія вырабляюць прадукцыю з базальту. Гэта не толькі мінералаватныя пліты і бесперапыннае базальтавае валакно, але і элементы добраўпарадкавання, такія, напрыклад, як тратуарная плітка.
ФОТА ІВАНА ЯРЫВАНОВІЧА
Таксама значны патэнцыял уяўляе прадукцыя з торфу непаліўнай групы. Гаворка пра стварэнне і ўкараненне новых угнаенняў і пажыўных грунтоў, сарбцыйных матэрыялаў, актываванага вугалю і іншых. І такія прыклады ў краіне ёсць.
Бачыцца ў бліжэйшай будучыні ўцягванне ў распрацоўку радовішча кааліну Сітніца. Гэта сыравіна выкарыстоўваецца пры вытворчасці керамічных вырабаў, і цяпер праводзяцца работы па паляпшэнні яе якасці і падрыхтоўцы вынікаў для далейшага прымянення ў эканоміцы краіны.
Праяўляюць цікавасць і актыўна працуюць па імпартазамяшчэнні прадпрыемства ліцейнай галіны – выкарыстанне фармовачнага пяску, шкляной галіны – кварцавага пяску для вытворчасці шкляных вырабаў, керамічнай галіны – тугаплаўкіх глін.
Для гэтых мэт у краіне маюцца разведаныя карысныя выкапні. Неабходна ўдасканальваць тэхналогію перапрацоўкі з мэтай павышэння іх якасці да патрабаванняў прамысловасці.
— У сакавіку 2023-га пачаты маштабныя работы па дэталёвай разведцы базальтаў і туфаў радовішча Навадворскае. Якая ў сувязі з гэтым перспектыва скарачэння імпарту гэтых карысных выкапняў?
— У першым паўгоддзі мінулага года работы па дэталёвай разведцы базальтаў і туфаў радовішча Навадворскае былі завершаны. Прамысловыя запасы базальтаў складаюць больш за 54 мільёны тон, а туфаў – звыш 8 мільёнаў. Складзена тэхніка-эканамічнае абгрунтаванне распрацоўкі радовішча.
У рамках складання ТЭА мы правялі работу па аналізе сусветнага і ўнутранага рынку спажывання базальту і выпуску на яго аснове прадукцыі, абгрунтаванню спосабу і сістэм распрацоўкі радовішча, гадавой прадукцыйнасці кар’ера і драбнільна-сартавальнага комплексу з разлікамі тэхніка-эканамічных паказчыкаў асваення радовішча па некалькіх выбраных аптымальных варыянтах. . Акрамя таго, мы ўжо сёння можам сказаць: вядзенне ў працу гэтага комплексу дазволіць скараціць імпарт базальту (4,1 мільёна рублёў за дзевяць месяцаў 2023 года) і стварыць каля 460 адзінак новых працоўных месцаў у рэгіёне, а таксама цалкам замясціць імпарт сыравіны і забяспечыць дзейныя вытворчасці, пакінуўшы валюту ў краіне.
SB.BY
– Як вы ў цэлым ацэньваеце эканамічныя выгады замяшчэння імпартнай сыравіны беларускай у прамысловых мэтах?
– У першую чаргу, здабываючы ўласныя карысныя выкапні, мы тым самым забяспечваем эканамічную бяспеку нашай рэспублікі і зніжаем яе залежнасць ад іншых краін у плане імпарту. Па-другое, уцягваючы ў распрацоўку новыя радовішчы, мы можам гаварыць аб стварэнні ў рэгіёнах новых прадпрыемстваў або павелічэнні вытворчых магчымасцей ужо дзеючых прадпрыемстваў. А гэта новыя працоўныя месцы, павелічэнне выручкі, падатковых паступленняў, вытворчасць новых відаў прадукцыі і пашырэнне асартыменту.
Інфармацыя сайта sb.by
